Het Commissariaat voor de Media (“Commissariaat”) heeft De Evangelische Omroep (“EO”) een boete opgelegd van € 164.500,- wegens het overtreden van de Mediawet door commerciële beïnvloeding in het programma “De Boomhut Battle”. De sanctiebeschikking is beschikbaar via de website van het Commissariaat.

De boete van het Commissariaat heeft betrekking op seizoen 1 van De Boomhut Battle. Dit programma werd in januari en februari 2019 uitgezonden op NPO Zapp op NPO 3. Gedurende zes afleveringen moesten vier teams (van kinderen tussen de negen en veertien jaar) proberen de mooiste boomhut te bouwen. Deze boomhutten werden op vier verschillende vakantieparken in de provincie Drenthe gebouwd.

Volgens het Commissariaat bevat het programma niet-toegestane vermijdbare uitingen en heeft de EO de regels omtrent sponsoring en het dienstbaarheidsverbod overtreden. In dit blog gaan we verder in op de drie overtredingen van de EO.

Niet-toegestane vermijdbare uitingen

Het media-aanbod van publieke mediadiensten, zoals de EO, mag geen uitingen bevatten die tot gevolg hebben dat de afname van producten of diensten wordt bevorderd. Gelet op het non-commerciële karakter van de publieke omroep zijn dergelijke vermijdbare uitingen verboden (artikel 2.89 lid 1 aanhef en onder b Mediawet).

Volgens het Commissariaat is er sprake van een vermijdbare uiting van de EO, omdat de kijker van de Boomhut Battle gestimuleerd wordt de desbetreffende boomhutten te huren. Hierbij is van belang dat het voor het publiek duidelijk is dat de te huren boomhutten op de deelnemende parken worden gebouwd. Tijdens elke aflevering wordt bijvoorbeeld een kaart getoond met daarop de plaatsnamen van de vier parken. Ook wordt in het programma gesproken over de parken en spelen de eigenaren van de parken een rol in het programma. Bovendien zijn de boomhutten direct na de finale van het programma tegen betaling beschikbaar. Tijdens het programma wordt ook al gesproken over de aankomende beschikbaarheid van deze boomhutten.

Op het verbod op vermijdbare uitingen gelden een aantal uitzonderingen. Vermijdbare uitingen zijn onder meer toegestaan als deze van informatieve of educatieve aard zijn (artikel 9 lid 1 Mediabesluit 2008). Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn bij een programma over gezond leven of wanneer het programma is aangemerkt als informatief of educatief (via de Crossmediale Content Classificatie (“CCC”) van de NPO). Vermijdbare uitingen zijn eveneens toegestaan in media-aanbod van andere aard, tenzij dit aanbod in het bijzonder bestemd is voor kinderen jonger dan twaalf jaar (artikel 9 lid 2 Mediabesluit 2008).

Volgens het Commissariaat zijn beide uitzonderingen niet van toepassing. De Boomhut Battle is namelijk een amusementsprogramma, zonder informatief oogmerk. Het programma is door de NPO ook aangemerkt als amusementsprogramma (volgens de CCC-code). Bovendien is het programma bestemd voor kinderen jonger dan twaalf jaar. Zo werd het programma uitgezonden in de zendtijd van NPO Zapp en via de website van NPO Zapp. NPO Zapp is het kinderblok van de NTR, waarin programma’s in het bijzonder zijn gericht op kinderen tussen de zes en twaalf jaar (zie ook de sanctiebeschikking van het Commissariaat over het Sinterklaasjournaal, nr. 59).

Het Commissariaat komt dan ook tot de conclusie dat er sprake is van een niet-toegestane vermijdbare uiting van de EO.

In strijd met de regels omtrent sponsoring

In beginsel mag het media-aanbod van publieke media-instellingen niet worden gesponsord (artikel 2.106 Mediawet). (Financiële) bijdragen van overheidsinstellingen worden echter niet als sponsoring aangemerkt (artikel 3 sub a Beleidsregel sponsoring publieke media-instellingen 2018). Voor deze niet-sponsors geldt – net als bij sponsoring – dat duidelijk vermeld moet worden dat een bijdrage is gegeven (artikel 2.107 Mediawet).

Als overheidsinstelling mocht de provincie Drenthe een bedrag betalen aan de EO voor de totstandkoming van het programma De Boomhut Battle. De EO heeft echter nagelaten in aflevering 1 tot en met 4 van het programma de provincie als zodanig te vermelden, waardoor niet aan artikel 2.107 Mediawet werd voldaan.

Bovendien hebben ook de parken, die niet onder de uitzondering van het sponsorverbod vallen, een financiële bijdrage geleverd. Deze bijdragen zijn in strijd met het sponsorverbod. Volgens het Commissariaat gaat het betoog van de EO, dat zij niet wist dat de boomhutten gefinancierd werden door de parken, niet op omdat de EO gelet op de omstandigheden en de aard van het kinderprogramma hier meer alert op had moeten zijn.

In strijd met het dienstbaarheidsverbod

Het Commissariaat overweegt tot slot dat de EO zich met De Boomhut Battle dienstbaar heeft gemaakt aan het maken van winst door derden, waardoor de EO in strijd heeft gehandeld met het zogeheten dienstbaarheidsverbod (artikel 2.141 Mediawet). Gelet op het beginsel van non-commercialiteit van de publieke omroep dat aan dit verbod ten grondslag ligt, rust op de publieke omroep de zorgplicht om dienstbaarheid aan het maken van meer dan de normale winst of andere concurrentievoordelen door derden te voorkomen (zie ook ECLI:NL:RVS:2014:2493).

Volgens het Commissariaat heeft de EO bijgedragen aan de totstandkoming en het op de markt brengen van de boomhutten en daarmee niet aan haar verzwaarde zorgplicht voldaan. De verhuur van de boomhutten is namelijk niet om het programma heen ontstaan, maar het programma heeft juist gediend als platform voor de lancering daarvan (zie ook ECLI:NL:RVS:2012:BW9561). Het Commissariaat heeft hierbij onder meer betrokken dat de start van de exploitatie van de boomhutten is afgestemd op de uitzenddata van het programma. Zo werd na de laatste uitzending gestart met een marketingcampagne voor de boomhutten en is het programma – op verzoek van de provincie – uitgezonden in januari en februari, omdat dit een gunstig effect kon hebben op de toeristische sector.

Hoogte van de boete

Gelet op de voorgaande overtredingen besluit het Commissariaat de EO een boete op te leggen. De hoogte van de boete wordt door het Commissariaat per overtreding berekend. In plaats van de maximale boete van in totaal € 350.000,- voor deze drie overtredingen, legt het Commissariaat een boete op van € 164.500,-, omdat er sprake was van boete verlagende omstandigheden. Zo heeft de EO bijvoorbeeld aanscherpingen in haar interne werkprocessen doorgevoerd om overtreding van de Mediawet te voorkomen. Welke aanscherpingen de EO heeft doorgevoerd blijkt niet uit de sanctiebeschikking van het Commissariaat.

In seizoen 2 (2020) en seizoen 3 (2021) van De Boomhut Battle spelen de provincie Drenthe en de vier vakantieparken niet langer een rol. In de nieuwe seizoenen bouwen de kinderen een boomhut in hun eigen achtertuin.