Wat gebeurt er met EU verdragen indien Brexit werkelijkheid wordt? Groot-Brittannië staat op het punt te beslissen of zij in de EU wil blijven of niet.

Brexit

Aanstaande donderdag 23 juni zullen de Britten zich uitspreken in een referendum over het EU-lidmaatschap van Groot-Brittannië. Hoewel het referendum niet bindend is, is het aannemelijk dat om politieke redenen de lijn van het referendum zal worden gevolgd.[1] Na het referendum zal meer duidelijk worden over de weg die Groot-Brittannië zal bewandelen.

EU Verdragen

Mochten de Britten uit de EU willen, dan heeft dit consequenties voor de EU verdragen. Groot-Brittannië is als lidstaat van de EU onderdeel van een handvol interne EU verdragen en tal van andere EU overeenkomsten.[2] Wat voor gevolgen heeft Brexit voor deze verdragen en overeenkomsten? Op grond van het Verdrag van de Europese Unie (hierna ‘VEU’) heeft een lidstaat het recht om zich uit de EU terug te trekken. Artikel 50 VEU schept deze mogelijkheid voor de lidstaten. Voor zover nu relevant stelt artikel 50 VEU:

1. Een lidstaat kan overeenkomstig zijn grondwettelijke bepalingen besluiten zich uit de Unie terug te trekken.
2. De lidstaat die besluit zich terug te trekken, geeft kennis van zijn voornemen aan de Europese Raad. In het licht van de richtsnoeren van de Europese Raad sluit de Unie na onderhandelingen met deze staat een akkoord over de voorwaarden voor zijn terugtrekking, waarbij rekening wordt gehouden met het kader van de toekomstige betrekkingen van die staat met de Unie. Over dat akkoord wordt onderhandeld overeenkomstig artikel 218, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het akkoord wordt namens de Unie gesloten door de Raad, die met gekwalificeerde meerderheid van stemmen besluit, na goedkeuring door het Europees Parlement.
3. De Verdragen zijn niet meer van toepassing op de betrokken staat met ingang van de datum van inwerkingtreding van het terugtrekkingsakkoord of, bij gebreke daarvan, na verloop van twee jaar na de in lid 2 bedoelde kennisgeving, tenzij de Europese Raad met instemming van de betrokken lidstaat met eenparigheid van stemmen tot verlenging van deze termijn besluit.
4. […].
5. […].

Het pad dat Groot-Brittannië mogelijk zal inslaan is nog niet eerder bewandeld. De eerste stap voor Groot-Brittannië is dat zij de Europese Raad kennisgeeft van haar besluit zich uit de EU terug te willen trekken. De EU bepaalt samen met Groot-Brittannië hoe aan de nieuwe verhouding gestalte wordt gegeven. Dit zal gebeuren door middel van onderhandelingen. Na de kennisgeving zal een reeks van onderhandelingen plaatsvinden tussen Groot-Brittannië en de Unie in lijn met artikel 218 Verdrag betreffende de werking van de EU (hierna ‘VWEU’).

De partijen dienen dan tot een terugtrekkingsakkoord te komen. Groot-Brittannië dient tijdens deze onderhandelingen nog altijd in overeenstemming met de verdragen te handelen tot aan het terugtrekkingsakkoord. Zij mag echter niet meer meedoen met het besluitvormingsproces.

Het akkoord bepaalt mede de toekomst van de relatie tussen Groot-Brittannië en de resterende EU lidstaten, omdat hierin niet alleen de terugtrekking wordt geregeld maar ook onderlinge afspraken worden gemaakt over de toekomst. Een constructieve dialoog met effectieve onderhandelingen is derhalve van eminent belang.

Het akkoord moet worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad moet met gekwalificeerde meerderheid instemmen met het akkoord.

Indien het partijen niet lukt om binnen twee jaar na kennisgeving van Groot-Brittannië over haar voorgenomen vertrek tot een terugtrekkingsakkoord te komen, zullen de verdragen van rechtswege niet meer van toepassing zijn op Groot- Brittannië. Een extra termijn kan bedongen worden door Groot-Brittannië indien de Europese Raad daarmee met unanimiteit instemt. Mocht er geen verlengde termijn worden gegund aan Groot-Brittannië, dan houdt zij van rechtswege op twee jaar na kennisgeving een EU lidstaat te zijn.

Hoe het rechtssysteem van Groot-Brittannië na een terugtrekkingsakkoord vorm krijgt, laat zich moeilijk raden. Op donderdagavond 23 juni 2016 zullen wij inzicht krijgen over op welke wijze Groot-Brittannië de toekomst in de EU tegemoet zal zien.

[1] Brian Wheeler & Alex Hunt ‘The UK’s EU referendum: All you need to know’ 14 juni 2016 <http://www.bbc.com/news/uk-politics-32810887>.

[2] Zie EUR-Lex ‘Geldende verdragen EU’ op: <http://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties-force.html?locale=nl>.