Beroering in boekenland. Althans bij die boekwinkels die tevens een balie hebben waar men post en pakketjes kan versturen. De Vereniging van Postale en Bancaire retailers (“VVP”) kondigt een rechtszaak aan tegen PostNL. En u snapt, een beetje advocaat, vooral een advocaat die voorheen boekverkoper was, leest een dergelijke aankondiging met extra aandacht.

Procederen tegen PostNL

Hoe groot is de kans van slagen, dat is het eerste wat ik wil weten als ik zoiets lees. Overigens vraag ik me dat af bij elke partij die met opgestoken veren bij ons kantoor binnenwandelt en aankondigt dat hij het zat is en de wederpartij (zo noemen wij de vijand) wel eens zal laten zien dat er met hem niet te sollen valt. Roepen dat je graag wilt procederen is niet zo moeilijk. Winnen kent echter zo zijn praktische en theoretische uitdagingen. Praktisch omdat procederen geld kost, theoretisch omdat de wederpartij doorgaans ook een standpunt heeft. En als dit daadwerkelijk een procedure wordt en niet een dreigement van Noord-Koreaanse proporties zal blijken te zijn, dan zult u zien dat aan de andere kant ook een advocaat staat. En dat blijkbaar PostNL in dit geval ook meent een verdedigbaar standpunt in te nemen.

Even kort, wat is er aan de hand? Sinds jaar en dag zijn er ondernemingen waarin de taken die vroeger door het oude vertrouwde postkantoor werden vervuld worden uitgevoerd. U kunt er postzegels kopen en post en pakketjes versturen. En u kunt er vast ook nog een heleboel andere dingen, maar die doen hier even niet ter zake. PostNL, de vijand dus, heeft aangekondigd haar tariefstructuur te gaan wijzigen. Zij gaat een lagere vergoeding betalen en voert daartoe een aantal redenen aan. 1. De werkzaamheden worden simpeler. 2. Klanten versturen minder post en meer pakketten. 3. De meeste winkeliers accepteren de verandering. Ik verklap u vast dat het eerste argument zo maar hout zou kunnen snijden en het laatste zeker niet.

Dan de VVP, wat voert die aan? Ook de VVP heeft drie argumenten. 1. De verandering is niet redelijk en billijk. 2 PostNL maakt misbruik van haar machtspositie. 3 PostNL blijft vasthouden aan haar exclusiviteitsbeding. Ik verklap u vast dat u al deze argumenten samen mag voegen tot één argument dat mogelijk hout snijdt.

Hoe bekijkt een jurist zo iets? Allereerst is er de hoofdregel van contractsvrijheid. Ik mag contracteren wat ik wil met wie ik wil. Een regel in het voordeel van PostNL. Wil je wijzigen in een contractuele verhouding, dan kan dat ook, mits je daar maar voldoende tijd voor neemt. Welnu, de verlaging is in februari aangekondigd en gaat 1 juli in. Het is de vraag of dit voldoende is. Zo kan ik mij voorstellen dat winkeliers investeringen hebben gedaan, die ze niet zo maar even kunnen terug draaien of terug verdienen.

Misbruik machtspositie PostNL

Kan er sprake zijn van misbruik van machtspositie? Allereest moet er dan sprake zijn van een machtspositie op de relevante markt. Doorgaans is daar sprake van als een partij een marktaandeel heeft van ongeveer 40% of meer. PostNL heeft een marktaandeel op de markt van pakketjes van 70% (DHL 25%) en heeft een soortgelijk aandeel op de postmarkt (met als concurrent Sandd). Een machtspositie is dus waarschijnlijk, maar niet zeker. Immers DHL heeft aangekondigd flink in de bus te gaan blazen en de concurrentie met PostNL zeker aan te willen. Dat doet al meteen vraagtekens rijzen bij de vermeende machtspositie.

En dan is er nog de vraag of er sprake is van misbruik van die machtspositie. En ja ook daar kan sprake van zijn. Om twee redenen, het kan zijn dat de macht van PostNL zo groot is dat zij niet zo maar de tarieven kan verlagen (let op als het zou gaan om verhoging van de consumententarieven, dan zal veel eerder misbruik worden aangenomen, de Mededingingswet is er om de consument te beschermen, niet per se de detaillist). Misbruik kan ook zijn dat een onderneming met een economische machtspositie zijn afnemers dwingt tot exclusiviteit. Daar moet PostNL wel een goede reden voor hebben, heeft zij die niet, dan kon dat nog wel eens een twijfelachtige verplichting zijn.

Hoe het ook zit, u ziet, zo vanzelfsprekend is het allemaal niet, ik zou een rechtszaak niet zo snel beginnen. Om meerdere redenen. De gewone burgerlijke rechter heeft niet de capaciteit om marktonderzoek te doen en te bezien of er inderdaad sprake is van misbruik van een machtspositie. En daarom zou de VVP dat moeten doen. En dan komen we meteen bij het tweede punt. Het doen van een dergelijk marktonderzoek en los daarvan het voeren van een procedure, kan knap kostbaar zijn.

Handiger is het daarom om eens met de Autoriteit Consument en Markt (“ACM”) en/of met DHL en Sandd te gaan praten. De ACM kent de postmarkt (zij doet daar regelmatig onderzoek naar). De ACM heeft wel de kennis en capaciteit om een onderzoek in te stellen en de ACM werkt voor nop. Met dien verstande dat er een goed onderbouwde klacht bij de ACM moet komen te liggen, waarin tenminste summier in kaart moet worden gebracht waarom er een machtspositie is, en waarom er sprake is van misbruik. Ziet de ACM er brood in, dan gaat zij zelfstandig onderzoek doen en kan zij PostNL op het matje roepen. Ziet de ACM er geen brood in, dan kunt u er vergif op innemen dat de burgerlijke rechter dat ook niet zal doen en kan de VVP haar geld beter in haar zak houden.

En Sandd en DHL? Die zijn er vast wel voor te porren eens met gedachten te wisselen met marktpartijen die niet blij zijn met de positie van PostNL. Dat zijn Sandd en DHL vast ook niet, en die hebben wel diepe zakken.