In het boekenvak kennen wij een aantal geloofsartikelen, oftewel leerstellingen die aanspraak maken op absolute geldigheid. Maak ons midden in de nacht wakker en we kunnen ze opdreunen, die zegeningen van de vaste boekenprijs en het lage BTW-tarief. Beide instrumenten zijn bedoeld om het lezen te bevorderen. Specifiek bij het lage BTW-tarief wordt aangenomen dat dit zou leiden tot lagere prijzen, tot meer toegang tot informatie en het tegengaan van ontlezing. Zeldzaam sympathiek allemaal natuurlijk.

Maar ja, we hebben in Nederland behalve bewindslieden die cultuur bestieren ook hen die zich met de portemonnee bezig houden, zoals de veelgeplaagde staatssecretaris van fiscaliteit en belastingdienst van Rij. Van Rij had bedacht dat het wellicht nuttig zou zijn om te onderzoeken welke effecten verlaagde BTW-tarieven nu eigenlijk hebben. Nu willen de onderzoekers, zo geven zij in hun onderzoeksrapport aan, best de bovengenoemde aannames logisch en aannemelijk te vinden, maar ze blijken niet meetbaar. Zo is een lager BTW-tarief niet één op één hetzelfde als een lagere prijs, maar zelfs als dat wel zo zou zijn, dan leidt dat niet aantoonbaar tot meer toegang tot onze kenniseconomie? Boeken vormen daar maar een zeer beperkte pijler onder immers? Daarnaast is er veel content vindbaar via open access en is op internet allerlei informatie gratis verkrijgbaar.

Maar is dan tenminste toch de ontlezing tegengegaan door het verlaagde tarief? Tja zeggen de onderzoekers, op basis van het feit dat de prijs van boeken, de afgelopen vijftig jaar, minder hard is gestegen dan de lonen zou je verwachten dat mensen meer zouden zijn gaan lezen en het tegenovergestelde is het geval. Kort samengevat is er geen positief effect meetbaar van het verlaagde BTW-tarief op de beleidsdoelen als genoemd in de eerste alinea. Nou u voelt de buil al hangen natuurlijk.

Tegelijkertijd met het BTW-onderzoek werd er echter nog een onderzoek gepubliceerd. KVB boekwerk heeft een onderzoek laten doen naar prijsvorming van boeken en wat blijkt aldus de KVB, dat er in algemene zin weinig ruimte is voor prijsverhoging van boeken.

Ik zou zeggen dat dit onderzoek een blessing in disguise is. Immers van Van Rij wordt verwacht dat hij boekhoudt en wat zal een boekhouder zeggen van een maatregel die wel geld kost maar geen meetbaar effect? Afschaffen natuurlijk en dan gaat het BTW tarief dus van 9 naar 21%. En dat zou betekenen dat boeken substantieel in prijs omhoog zouden gaan en dat zou, ik citeer de onderzoekers van het BTW-onderzoek maar weer even, logisch en aannemelijk tot de conclusie moeten leiden dat er minder gekocht en dus gelezen gaat worden.

Bent u er nog? Vergeet die onderzoeken, we strepen ze gewoon tegen elkaar weg, we heffen het glas, doen een plas en alles blijft zoals het was.

Hans Bousie