Beperkt Amazon de concurrentie met andere verkopers van e-boeken? Dat is de centrale vraag in het onderzoek dat de Europese Commissie gisteren in een persbericht aankondigde. Let niet op alle voor de hand liggende opmerkingen in het persbericht en reactie van Amazon. Zo meldt de Commissie altijd in dit soort persberichten dat het starten van een dergelijk onderzoek “op geen enkele manier” vooruitloopt op de uitkomst er van. Geloof me dat is lariekoek.

De achtergronden zijn als volgt. De Europese Commissie heeft net aangekondigd als speerpunt “The European Single Digital Market” verder te gaan ontwikkelen en met dit onderzoek kan zij de koe bij de horens vatten en met haar spierballen rollen en laten zien dat het niet bij woorden alleen blijft. Daarnaast is er bij de Commissie veel kennis op dit gebied. Zij heeft immers net een paar jaar geleden een zeer uitvoerig onderzoek gedaan naar de markt van e-boeken waarbij ook Amazon in de picture kwam. Ze weet dus precies waar ze het over heeft. Dat zij in het slotwoord van het persbericht dan ook meldt dat zij niet weet hoe lang het onderzoek gaat duren omdat dat onder andere af hangt van de complexiteit van de zaak, is dus ook niet waar. Eigenlijk zegt de Commissie met dit persbericht het volgende. Wij vinden dat Amazon de concurrentie negatief beïnvloedt en we gaan ons best doen om dit bewezen te krijgen.

De reactie van Amazon is minstens zo voorspelbaar. Amazon verklaart dat zij er van overtuigd is dat haar contracten juridisch deugen en in het belang zijn van haar lezers. En dat zij graag en volledig meewerkt aan het onderzoek omdat zij zo kan laten zien hoe nuttig zij op deze markt is. Ondertitel: wij weten ook wel dat we iets doen dat op of over het randje is, maar we proberen het gewoon en zien wel hoe ver we komen.

Wat kunnen we nu van zekere afstand zeggen over deze zaak? Amazon bepaalt in haar overeenkomsten met uitgevers dat zij ten minst dezelfde condities wil hebben als de uitgevers aan andere retailers geven. We noemen dat met een rare uitdrukking die de lading niet dekt: Most Favoured Nations (MFN) clausules. In de praktijk betekent dit dat uitgevers nooit in staat zullen zijn betere condities te geven aan de concurrenten van Amazon dan aan Amazon zelf. Op die manier verzekert Amazon zich bijvoorbeeld van de laagst mogelijke inkoopprijs of van de snelste levering van nieuwe titels, of van het meest brede aanbod denkbaar.

Oh wat gemeen zult u wellicht denken. Maar zo simpel is het niet. Om te kunnen laten zien dat hier iets gebeurt dat niet mag moet de Europese Commissie eerst bepalen of er sprake is van een overtreding van de mededingingsregels. We hebben die in twee smaken. Is er sprake van een kartel? Dat is alleen maar zo als de uitgevers onderling hebben besloten om Amazon een gunstige positie te geven. Dat hebben de vijf grootste uitgeefconcerns ter wereld gedaan in hun deal van een paar jaar geleden met Apple en daarvoor zijn ze lelijk op hun vingers getikt door de Commissie, dus die laten dat wel uit hun hoofd. Ik denk niet dat de uitgevers het op een akkoordje hebben gegooid met het door hen zo gevreesde Amazon.

Een andere mogelijkheid is dat Amazon misbruik maakt van een machtspositie op een bepaalde markt. De markt is de markt van e-boeken binnen Europa. En een machtspositie wordt doorgaans aangenomen als er een marktaandeel van 40% of meer is, van Amazon wordt aangenomen dat zij op sommige deelmarkten een aandeel van 50-60% van de markt heeft.

Marktleider wordt je alleen maar als je met een zekere agressiviteit de markt op stoomt en agressiviteit kan Amazon niet ontzegd worden. De kunst is alleen op tijd af te remmen en dat vinden marktleiders nog wel eens moeilijk. Als je heel erg gewend bent de grootste te zijn, met alle voordelen van dien, dan kun je zo maar de neiging krijgen om nog groter te willen worden. Ik verwacht dat deze zaak afloopt zoals ze meestal aflopen. De Commissie gaat druk uitoefenen en Amazon past summier haar contracten aan. De Commissie kan dan laten zien dat ze heus niet voor niets op de wereld is en Amazon blijft de grootste.